Ważne pojęcia: Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC) – powstała w 1948 r. i zrzeszała państwa korzystające z planu Marshalla; jej zadania kontynuowała powołana w 1960 r. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)Rada Europy – powołana w 1949 r. z inicjatywy Konrada Adenauera, Alicide De Gasperi i Roberta Schumana; najważniejsze zadania RE to: ochrona praw człowieka, wspieranie demokracji, rozwiązywanie problemów społecznych, ochrona środowiska, wspieranie rozwoju tożsamości kulturowejEuropejska Wspólnota Węgla i Stali – powołana w Paryżu w 1951 r. (traktat wszedł w życie w 1952 r.); do układu przystąpiły: Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg; układ o współpracy gospodarczej i politycznejEuropejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom) – powołane na mocy traktatów rzymskich w 1957 r. przez Francję, RFN, Włochy, Belgię, Holandię, Luksemburg; utworzono wspólny rynek, zniesiono cła, prawo do pracy w granicach państw członkowskichEuropejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) – powstało w 1959 r., jako przeciwwaga dla EWG i zrzeszało: Wielką Brytanię, Norwegię, Szwecję, Danię, Austrię, Portugalię, Szwajcarię; celem organizacji było utworzenie strefy wolnego handluNa drodze do Unii Europejskiej – w 1979 r. państwa Europy Zachodniej powołały Parlament Europejski w Strasburgu; 1985 r. w Schengen podpisano układ o stopniowym zniesieniu kontroli granic w ruchu osobowym między państwami EWG; 7 lutego 1992 r. podpisano traktat w Maastricht, który wszedł w życie 1 listopada 1993 r. i przekształcił EWG w Unię Europejską; Unia Europejska opiera się na trzech głównych filarach: wspólna polityka ekonomiczna, wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwo oraz sprawy wewnętrzne i wymiar sprawiedliwościRada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej – RWPG została powołana z inicjatywy Związku Radzieckiego w 1949 r. i zrzeszała państwa komunistyczne; narzucono państwom członkowskim gospodarkę planową wzorowaną na gospodarce radzieckiej, rozliczenia za pomocą tzw. rubla transferowego oraz tzw. międzynarodowy socjalistyczny podział pracy Chiny – w latach 1946-1949 miała miejsce wojna domowa między zwolennikami Kuomintangu (Partii Narodowej) z Czang Kaj-szekiem na czele i Komunistyczną Partią Chin na czele z Mao Tse-tungiem; zwycięstwo komunistów, którzy powołali Chińską Republikę LudowąMao Tse-tung – komunista, założyciel i przywódca Chińskiej Republiki Ludowej w latach 1949-1976; twórca maoizmu (odmiany komunizmu) – nacjonalizacja gospodarki, represje wobec przeciwników władzy, centralizacja władzy; był autorem tzw. Wielkiego skoku, czyli planu gospodarczego zmierzającego do przekształcenia gospodarki chińskiej z rolniczej w przemysłową (np. poprzez wytapianie żelaza w prymitywnych piecach hutniczych); w 1966 r. rozpoczął tzw. rewolucję kulturalną (oddziały Czerwonej Gwardii niszczyły dorobek dawnej cywilizacji chińskiej i zachodniej, rozprawiały się z przeciwnikami Mao Tse-tunga, propagowały „Czerwoną książeczkę” z cytatami Mao)Japonia – od 1945 r. wyspy japońskie były pod okupacją USA, które przekształciły Japonię w państwo o ustroju demokratycznym; cesarz Hirohito zrzekł się boskości władzy i wspierał reformy; szybki rozwój przemysłu motoryzacyjnego i elektronicznego; w 1951 r. Japonia uzyskała pełną suwerennośćWojna koreańska – w 1945 r. Korea została podzielona na dwie części: północną pod rządami komunistycznymi Kim Ir Sena i południową, wspieraną przez dyplomację USA; w 1950 r. atak wojsk Korei Północnej na Koreę Południową; udział sił ONZ pod dowództwem gen. Douglasa MacArthura, które zajęły prawie całą Koreę; pomoc ochotników chińskich dla Kim Ir Sena – stąd Amerykanie zamierzali użyć broni atomowej; w 1953 r. konflikt koreański zakończył pokój w Panmundżonie – Korea pozostała podzielona na dwa państwa wzdłuż 38 równoleżnika (komunistyczna Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna i Republika Korei na południu)Wojna wietnamska – w latach 1946-1954 armia francuska walczyła o wpływy w swojej dawnej kolonii – klęska armii francuskiej pod DienBienPhu; podział Wietnamu na dwa państwa: na północy Demokratyczna Republika Wietnamu na czele z komunistą Ho Chi Minhem oraz Wietnam Południowy; powstanie w Wietnamie Południowym wywołane przez Wietkong (komunistyczną partyzantkę, popartą przez ZSRR); 2 sierpnia 1964 r. flota północnowietnamska zaatakowała flotę amerykańską w Zatoce Tonkijskiej; w 1965 r. USA przystąpiły do wojny po stronie Wietnamu Południowego; udział USA w wojnie był krytykowany przez społeczeństwo amerykańskie (tzw. „brudna wojna”); w 1973 r. w Paryżu podpisano układ o zawieszeniu broni; w 1975 r. – koniec wojny: cały Wietnam znalazł się pod rządami komunistów, którzy łamiąc układ paryski, ogłosili powstanie Socjalistycznej Republiki WietnamuCzerwoni Khmerzy – na czele z Pol Potem przejęli dyktatorską władzę w Kambodży; w latach 1975-1979 wymordowali prawie całą inteligencję kambodżańskąDekolonizacja Indochin – likwidacja kolonializmu; ogłoszenie niepodległości przez Indie, Birmę, Cejlon, Malaje, Indonezję; do 1997 r. kolonią brytyjską był Hongkong Dekolonizacja – likwidacja kolonializmu; proces ogłaszania niepodległości przez dawne kolonieMahatma Gandhi – propagator pacyfizmu, polityk, prawnik, przywódca Indyjskiego Kongresu Narodowego; twórca niepodległych Indii; w walce o niepodległość stosował metodę tzw. biernego oporu – odrzucał przemoc na rzecz środków nacisku na kolonizatorów (bojkot towarów, demonstracje, strajki, petycje); zginął w 1948 r. w zamachu na jego życieRok Afryki – 1960 r.; niepodległość ogłosiło 17 państw tzw. Czarnej AfrykiDekolonizacja Afryki – w latach 1954-1962 krwawe walki o niepodległość Algierii; krwawe walki o niepodległość KongaApartheid – polityka segregacji ludności białej od kolorowej w Republice Południowej Afryki, dająca przywileje białej mniejszościKraje Trzeciego Świata – dawne kolonie i państwa najuboższe; w 1955 r. na konferencji w Bandungu powołały Ruch Państw Niezaangażowanych Powstanie państwa Izrael – ruch syjonistyczny od XIX w. dążył do utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie; w 1917 r. minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii Arthur Balfour ogłosił deklarację zapowiadającą powstanie państwa żydowskiego – napływ Żydów do Palestyny spowodował wzrost konfliktów z mieszkającymi tam Palestyńczykami; 29 listopada 1947 r. ONZ podjęła rezolucję o utworzeniu dwóch państw w Palestynie: żydowskiego i palestyńskiego; 14 maja 1948 r. Żydzi proklamowali powstanie państwa Izrael– początek wojny izraelsko-arabskiej, zakończonej w 1949 r. zajęciem przez Izrael terytoriów palestyńskichWojny izraelsko-arabskie–w 1956 r. rząd egipski Gamala Abdel Nasera znacjonalizował Kanał Sueski; zagrożona Francja, Wielka Brytania i Izrael połączyły siły i wojska izraelskie rozpoczęły 28 października 1956 r. atak na Egipt zajmując półwysep Synaj; pod naciskiem ZSRR i USA zawarto rozejm – Izraelczycy wycofali się z półwyspu Synaj i do 1957 r. zatrzymali Strefę Gazy„Wojna sześciodniowa” – 5–10 czerwca 1967 r.; atak Izraela na: Egipt (zajęto Synaj, wojska dotarły do Kanału Sueskiego), Jordanię (zajęto Zachodni Brzeg Jordanu i całą Jerozolimę), Syrię (opanowano Wzgórza Golan), poparcie państw komunistycznych dla Arabów, a USA dla Izraela; wojna zakończyła się sukcesem Izraela, który uzyskał: półwysep Synaj, Jerozolimę, Zachodni Brzeg Jordanu, Wzgórza GolanWojna JomKippur – 6 października 1973 r. w Święto Pojednania (JomKippur) wojska egipskie zaatakowały okupowany przez Izrael półwysep Synaj, a wojska syryjskie Wzgórza Golan; wojska izraelskie rozpoczęły kontrofensywę odzyskując utracone tereny; w 1978 r. premier Izraela Menachem Begin i prezydent Egiptu Anwar as-Sadat podpisali w CampDavid układ o stopniowym wycofaniu wojsk izraelskich z Zachodniego Brzegu Jordanu i półwyspu SynajIntifada – 1987 r. – „rewolucja kamieni” – powstanie antyizraelskie w obozach uchodźców palestyńskich w Strefie Gazy, na Zachodnim Brzegu Jordanu i we wschodniej Jerozolimie; atak na wojsko izraelskie za pomocą kamieni, butelek z benzynąWojna w Zatoce Perskiej – rządzący w Iraku dyktator Saddam Husajn podjął decyzję o ataku na roponośne tereny Kuwejtu; 2 sierpnia 1990 r. wojska irackie zajęły Kuwejt, który uzyskał poparcie USA i ONZ – 15 stycznia 1991 r. rozpoczęła się operacja „Pustynna Burza”, podczas której dokonano nalotów na wojska irackie, zmuszając je do wycofania z Kuwejtu; na Irak nałożono sankcje gospodarczeProblem kurdyjski – Kurdowie są największym narodem na świecie, ale bez własnego państwa; mieszkają na terenach Turcji, Iranu, Iraku i Syrii; od wieków walczą o utworzenie własnego państwa ZSRR pod rządami Nikity Chruszczowa– I sekretarz Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego w latach 1953-1964; na XX Zjeździe KPZR skrytykował rządy Stalina i kult jednostki; rywalizował z USA w zakresie zbrojeń i podboju kosmosu – w 1957 r. ZSRR wystrzelił w kosmos pierwszy sputnik, a w 1961 r. Jurij Gagarin dokonał lotu w kosmos; dążył do podporządkowania wpływom radzieckim jugosłowiańskiego przywódcy Josipa Broz Tito; odwołany ze stanowiska I sekretarza Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego za kryzys gospodarczy w ZSRRKryzys kubański – w 1959 r. do władzy na Kubie doszedł Fidel Castro, który obalił dyktatora Fulgencio Batistę; Castro przeprowadził reformę rolną, znacjonalizował gospodarkę; 17 kwietnia 1961 r. oddziały kubańskich emigrantów popierane przez CIA (Centralną Agencję Wywiadowczą USA) wylądowały w Zatoce Świń – niepowodzenie akcji; współpraca Fidela Castro z ZSRR (rozmieszczenie na wyspie radzieckich wyrzutni rakietowych); w odpowiedzi 22 października 1962 r. rozpoczęła się blokada Kuby przez USA; groźba wybuchu wojny jądrowej; 28 października 1962 r. podpisano porozumienie – USA zrezygnowały z inwazji na Kubę, a ZSRR wycofał wyrzutnie rakietoweFidel Castro – prawnik, przywódca walki z dyktatorem gen. Fulgencio Batistą; na emigracji w Meksyku razem z charyzmatycznym rewolucjonistą Ernesto Che Guevarą założył Ruch 26 Lipca; 2 grudnia 1956 r. rewolucjoniści opuścili Meksyk i dotarli na Kubę, gdzie zakładali oddziały walczące z dyktaturą; w 1959 r. Fidel Castro objął dyktatorską władzę na Kubie, sprawując ją przez 49 latZSRR pod rządami Leonida Breżniewa – w 1964 r. został wybrany na stanowisko I sekretarza Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego; poszerzono wpływy KGB (służb bezpieczeństwa), zaostrzono walkę z tzw. dysydentami (przeciwnikami władzy komunistycznej), zwiększono przywileje nomenklatury partyjnej (członków KPZR), prowadzono politykę rusyfikacji i kontroli państw Europy Środkowo-Wschodniej; doktryna Breżniewa – o ograniczonej suwerenności państw socjalistycznychPraska wiosna – w styczniu 1968 r. I sekretarzem Komunistycznej Partii Czechosłowacji został Aleksander Dubček, który rozpoczął reformy w gospodarce, ograniczył cenzurę, zwiększył swobody polityczne i obywatelskie; zwolennicy reform opublikowali manifest polityczny, zwany 2000 słów, podpisany przez tysiące robotników i intelektualistów; potępienie zmian w Czechosłowacji przez „bratnie partie” państw „demokracji ludowej” – „operacja Dunaj” 20 sierpnia 1968 r. wkroczenie wojsk Układu Warszawskiego (wojska ZSRR, Polski, NRD, Węgier, Bułgarii); przywódcy Czechosłowacji zostali wywiezieni do Moskwy, gdzie podpisali z Breżniewem porozumienie przekreślające dotychczasowe reformy, a władzę przejęli komuniści posłuszni ZSRR z Gustavem Husákiem na czele; na znak protestu samospalenia dokonali: Ryszard Siwiec w Warszawie i Jan Palach w PradzeWpływy ZSRR na świecie – oficjalnie Leonid Breżniew głosił konieczność zakończenia zimnej wojny, a w rzeczywistości ZSRR wspierał finansowo i zbrojnie rewolucje w państwach Trzeciego Świata i w Ameryce Łacińskiej – np. w Nikaragui Sandinistowski Front Wyzwolenia Narodowego kierowany przez Daniela OrtegęWyścig zbrojeń – rywalizacja między supermocarstwami USA a ZSRR w wyścigu zbrojeń, posiadaniu broni masowego rażenia; w 1983 r. prezydent USA Ronald Reagan rozpoczął program tzw. gwiezdnych wojen (w Europie Zachodniej rozmieszczono amerykańskie rakiety międzykontynentalne typu Pershing i Cruise, budowa tarczy antyrakietowych); pomiędzy ZSRR i USA podpisano układy w sprawie ograniczeń broni strategicznej (SALT I i SALT II) Rewolucja obyczajowa– w latach 60. XX w. na Zachodzie miała miejsce rewolucja naukowo-techniczna, upowszechniła się telewizja; powszechny dostęp do szkolnictwa na każdym poziomie; wprowadzenie pigułki antykoncepcyjnej wpłynęło na tzw. rewolucję seksualną; tradycyjny wzorzec małżeński zastąpiły „luźne” związki; dopuszczono aborcję; społeczeństwa Zachodu zaczęły odchodzić od uczestnictwa w życiu religijnym; popularna była muzyka rockowa (np. The Beatles, The Rolling Stones, The Doors)Ruchy kontestatorskie – kwestionujące dotychczasowe tradycyjne normy społeczne; hipisi – „dzieci kwiaty”, buntowali się przeciwko normom starszych pokoleń, byli pacyfistami sprzeciwiającymi się wojnie; wyróżniał ich ubiór i moda na narkotyki, żyli w komunach; w latach 70. upowszechniły się inne kierunki subkultur młodzieżowych pod hasłem „No Future” („bez przyszłości”)Bunty studenckie – w maju 1968 r. największe demonstracje studenckie odbyły się na francuskich uczelniach, a fala strajków objęła Zachodnią Europę; studenci domagali się reformy szkolnictwa, radykalnych reform społecznych, wysuwali żądania wolności seksualnej i legalizacji narkotyków; na strajki młodzieży wpływ miały skrajnie lewicowe hasła walki z burżuazyjnym stylem życia lub walki z kapitalizmemLewacki terroryzm – organizacje terrorystyczne, które powstały w Europie Zachodniej pod koniec lat 60. często wspierane finansowo przez służby specjalne państw komunistycznych; dokonywały zamachów na polityków, urzędników – np. Czerwone Brygady zamordowały włoskiego polityka Aldo MoroRuchy feministyczne – walczyły o równouprawnienie kobiet, o wyzwolenie od zależności od mężczyzn, o podejmowanie pracy zawodowej przez kobiety; BettyFriedan – czołowa ideolog ruchu feministycznegoWalka z segregacją rasową– w 1948 r. w USA zniesiono segregację rasową w armii; liderem walki o prawa czarnoskórych mieszkańców USA był pastor Martin Luther King – zwolennik metody biernego oporu (marsze, manifestacje, zajmowanie przez Afroamerykanów miejsc w transporcie publicznym przeznaczonych dla białych); w 1964 r. zakazano w USA dyskryminacji rasowej, wprowadzono prawo równego dostępu do szkół i urządzeń użyteczności publicznejMartin Luther King – pastor w kościele baptystów, działacz na rzecz zniesienia segregacji rasowej w USA; laureat pokojowej Nagrody Nobla w 1964 r.; autor słynnego przemówienia „Mam marzenie” (I Have a Dream) w czasie marszu na Waszyngton w 1963 r.; zamordowany w 1968 r. przez przeciwnika nadania praw ludności czarnoskórejSobór Watykański II – zwołany w październiku 1962 r. z inicjatywy papieża Jana XXIII, a zakończony w grudniu 1965 r. za pontyfikatu Pawła VI; w Kościele rzymskokatolickim wprowadzono język narodowy do liturgii, rozpoczęto dialog z innymi religiami i kościołami; początek ruchu ekumenicznego, czyli wzajemnego zbliżenia Kościołów chrześcijańskichJan XXIII – papież w latach 1958-1963; święty Kościoła katolickiego; w 1962 r. zwołał obrady Soboru Watykańskiego II w celu przeprowadzenia reform w Kościele Mała stabilizacja – początkowy okres rządów Władysława Gomułki, jako I sekretarza PZPR, toliberalizacja życia społecznego, rozwój polskiej kultury (np. polska szkoła filmowa), wycofanie się władz z masowej indoktrynacji ideologicznej, aresztowań; w gospodarce nadal realizowano centralne sterowanie, skupiając się na przemyśle ciężkim (np. petrochemia w Płocku, kopalnia miedzi w Lubinie, kopalnie węgla brunatnego w Zagłębiu Turoszowskim i Konińskim); szybki rozwój demograficznyPolityka zagraniczna PRL – współpraca z państwami demokracji ludowej; projekty rozbrojeniowe zgłaszane na forum międzynarodowym (np. minister spraw zagranicznych Adam Rapacki w 1957 r. zgłosił w ONZ plan strefy bezatomowej w Europie Środkowo-Wschodniej); podpisanie 7 grudnia 1970 r. układu z Republiką Federalną Niemiec; współpraca gospodarcza z państwami na świecie (np. zachodnie licencje na różne artykuły, eksport polskich produktów, pozyskanie kredytów w bankach zachodnich)Konflikt państwo-Kościół – usunięto religię ze szkół, zamykano seminaria duchowne, nie wydawano pozwoleń na budownictwo kościołów, oficerowie wojska i milicji mieli zakaz uczestniczenia w nabożeństwach i praktykach religijnych, nagonka na Episkopat Polski po wydaniu listu biskupów polskich do niemieckich w 1965 r. ze słowami „przebaczamy i prosimy o przebaczenie”Milenium Chrztu Polski – uroczystości kościelne odbyły się 3 maja 1966 r. na Jasnej Górze, władze nie zgodziły się na przyjazd papieża Pawła VI na uroczystości milenijne; realizowanie przez władze haseł typu: tysiąc szkół na tysiąclecie, upamiętnienie Milenium czynami społecznymi, imprezami sportowymi, akademiami mającymi odciągnąć społeczeństwo od uroczystości religijnychOpozycja – „List 34” opublikowany w 1964 r. przez intelektualistów (np. Antoni Słonimski, Jan Józef Lipski), którzy zaprotestowali przeciwko polityce kulturalnej państwa, ograniczeniu przydziału papieru na druk książek i prasy; represje władz wobec sygnatariuszy Listu 34; na emigracji wydawano „Kulturę” pod redakcją Jerzego Giedroycia; komandosi – zakłócali posiedzenia PZPR lub Związku Młodzieży Socjalistycznej, pokazując błędy systemu i nieudolność władzy; najaktywniejszymi „komandosami” byli Adam Michnik, Jacek KurońMarzec 1968 – pod wpływem polityki ZSRR władze polskie zerwały stosunki dyplomatyczne z Izraelem i rozpoczęły nagonkę na Żydów mieszkających w Polsce; w styczniu 1968 r. władze nakazały zdjęcie z afisza Teatru Narodowego w Warszawie przedstawienia „Dziadów” – protest środowisk intelektualistów i studentów; minister szkolnictwa nakazał relegowanie z uczelni Adama Michnika i Henryka Szlajfera, co spotkało się z opozycją studentów, którzy 8 marca 1968 r. zorganizowali wiec studencki rozbity przez tzw. aktyw robotniczy i oddziały ZOMO; protesty studenckie na innych uczelniach, wcielanie studentów do wojska, nagonka na ludność pochodzenia żydowskiegoGrudzień 1970 – pogarszająca się sytuacja gospodarcza, podwyżka cen, wzrost niezadowolenia społecznego; 14 grudnia 1970 r. strajk w Stoczni Gdańskiej – początek wydarzeń na Wybrzeżu (Trójmiasto, Szczecin, Słupsk, Elbląg); starcie manifestujących z milicją i oddziałami wojska; 17 grudnia w Gdańsku zginęło 18 osób (symbolem był Janek Wiśniewski); według oficjalnych danych na Wybrzeżu zginęło 45 osób, a ponad tysiąc zostało rannych; od władzy został odsunięty Władysław Gomułka – I sekretarzem PZPR został Edward Gierek, a premierem Piotr Jaroszewicz Dekada Gierka – aby pozyskać społeczeństwo rozpoczęto odbudowę Zamku Królewskiego w Warszawie, głoszono hasła typu „aby Polska rosła w siłę, a ludziom żyło się dostatniej”, rozpoczęto realizację poprawy poziomu życia Polaków poprzez otwarcie granic (np. z NRD, Czechosłowacją), napływ towarów, tworzenie nowych miejsc pracy; aktywna polityka zagraniczna na forum ONZ, KBWE; propaganda sukcesu w środkach masowego przekazu (zwłaszcza w telewizji); w połowie lat 70. wprowadzono zmiany do konstytucji PRL – PRL „państwem socjalistycznym”, zapis o przewodniej roli PZPR i o przyjaźni z ZSRR; poprawiły się stosunki państwo-Kościół – pozwolenia na budownictwo sakralne, nowy podział administracji kościelnej, pozwolenie na wizytę papieża Jana Pawła II w 1979 Gierek – I sekretarz PZPR w latach 1970-1980; w czasie II wojny światowej działał w belgijskim ruchu oporu; od 1948 r. kierował Komitetem Wojewódzkim PZPR w Katowicach; skupił wokół siebie młodszych działaczy partii tzw. technokratów; na czele PZPR stanął po wydarzeniach Grudnia ’70 na Wybrzeżu; autor słynnego pytania do strajkujących robotników „Pomożecie?” („Pomożemy” – odpowiedź)Gospodarczy „cud na kredyt” – Polska pozyskała kredyty z banków zachodnich na zakup licencji i budowę fabryk; nowe inwestycje – np. Huta Katowice, Port Północny w Gdańsku, droga szybkiego ruchu Warszawa-Katowice; symbolem dekady Gierka był Fiat 126p („maluch”) oraz bloki mieszkaniowe z wielkiej płyty, sklepy komercyjne i „Pewexy”; masowa migracja ludności ze wsi do miast; od 1975 r. problemy gospodarcze wynikające z konieczności spłaty zaciągniętych kredytów, kryzysu paliwowego na świecie oraz zobowiązań wobec RWPG i uzależnienie od radzieckich surowcówCzerwiec ’76 – załamanie polityki gospodarczej, wprowadzenie kartek na cukier, w czerwcu 1976 r. władze ogłosiły podwyżkę cen żywności, puste półki sklepowe, kolejki; w czerwcu 1976 r. rozpoczęły się strajki w Radomiu, Ursusie i Płocku, spacyfikowane przez oddziały MO i ZOMO – tzw. ścieżki zdrowia (bicie strajkujących)Początki opozycji – protesty środowisk katolickich i opozycyjnych przeciwko zmianom w konstytucji PRL o przewodniej roli PZPR i przyjaźni z ZSRR; po wydarzeniach Czerwca ’76 zaczęły powstawać organizacje broniące represjonowanych i ich rodziny – Komitet Obrony Robotników (KOR – Jacek Kuroń, Jan Józef Lipski); Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO – 1977 r., Andrzej Czuma, Leszek Moczulski); Konfederacja Polski Niepodległej (1979 r., Leszek Moczulski); od 1978 r. zaczęły działać Wolne Związki zawodowe na Górnym Śląsku i na WybrzeżuJan Paweł II – kardynał Karol Wojtyła, wybrany na papieża 16 października 1978 r. pełnił posługę do 2005 r.; w 2011 r. beatyfikowany, a w 2014 r. uznany za świętego Kościoła katolickiego; w 1979 r. przybył z pierwszą pielgrzymką do Polski – „Niech zstąpi Duch Twój! I odnowi oblicze ziemi. Tej Ziemi!” Ważne daty: 1947 r. – dekolonizacja Indii – powstanie niepodległych Indii (z przewagą hinduistów) i Pakistanu (z przewagą muzułmanów)29 listopada 1947 r. – ONZ podjęła rezolucję o utworzeniu dwóch państw w Palestynie: żydowskiego i palestyńskiego 30 stycznia 1948 r. – śmierć Mahatmy Gandhiego14 maja 1948 r. – powstanie państwa Izrael 1949 r. – powstanie Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG)1 października 1949 r. – powstanie Chińskiej Republiki Ludowej 25 października 1950 r. – poparcie ochotników chińskich dla armii Korei Północnej 1951 r. – układ w Paryżu o powołaniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali8 września 1951 r. – pokój w San Francisco pomiędzy Japonią i USA (wraz z państwami zachodnimi) 23 lipca 1952 r. – wszedł w życie traktat o działalności Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali 27 lipca 1953 r. – pokój w Panmundżonie – koniec wojny w Korei 24 kwietnia 1955 r. – konferencja w Bandungu 19 października 1956 r. – wybór Władysława Gomułki na I sekretarza PZPR 25 marca 1957 r. – zawarcie traktatów rzymskich powołujących Europejską Wspólnotę Gospodarczą 12 kwietnia 1961 r. – pierwszy lot człowieka (Jurija Gagarina) w kosmos17 kwietnia 1961 r. – inwazja na Kubę kontrrewolucyjnych kubańskich emigrantów popartych przez CIA 5 lipca 1962 r. – ogłoszenie niepodległości przez Algierię22 października 1962 r. – początek blokady morskiej Kuby przez USApaździernik 1962 r. – początek obrad Soboru Watykańskiego II 1963 r. – powstanie Organizacji Jedności Afrykańskiej (OJA) – celem było pokojowe rozwiązywanie sporów między państwami 1964 r. – powstanie Organizacji Wyzwolenia Palestyny z Jasirem Arafatem na czele 1965 r. – władzę dyktatorską w Kongo objął Mobutu SeseSekogrudzień 1965 r. – koniec obrad Soboru Watykańskiego II 5-10 czerwca 1967 r. – wojna sześciodniowa 8 marca 1968 r. – wiec studencki na Uniwersytecie Warszawskim4 kwietnia 1968 r. – zabójstwo Martina Luthera Kinga20-21 sierpnia 1968 r. – inwazja wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację sierpień 1969 r. – festiwal w Woodstock w USA21 lipca 1969 r. – lądowanie na Księżycu statku Apollo 11 pod dowództwem Neila Armstronga 7 grudnia 1970 r. – układ pomiędzy PRL i RFN; wizyta kanclerza RFN Willego Brandta w Warszawie14 grudnia 1970 r. – początek wydarzeń grudniowych na Wybrzeżu20 grudnia 1970 r. – Edward Gierek I sekretarzem PZPR 6 października 1973 r. – początek wojny JomKippur (Święto Pojednania) 25 kwietnia 1974 r. – początek tzw. rewolucji goździków w Portugalii, która doprowadziła do demokratycznych przemian 1975 r. – koniec wojny w Wietnamie1975 r. – nowy podział administracyjny Polski na 49 województw 25 czerwca 1976 r. – początek strajków w Radomiu, Ursusie i Płocku 1978 r. – porozumienie w Camp David w USA między Izraelem a Egiptem16 października 1978 r. – wybór kardynała Karola Wojtyły na papieża (Jan Paweł II) 7 stycznia 1979 r. – upadek rządów Czerwonych Khmerów w Kambodży1979 r. – przejęcie władzy w Iranie przez muzułmańskich fundamentalistów na czele z ajatollahem Ruhollahem Chomeinim 1980-1988 – wojna iracko-irańska 1985 r. – układ w Schengen o stopniowym zniesieniu kontroli granic w ruchu osobowym między państwami EWG 2 sierpnia 1990 r. – atak wojsk irackich na Kuwejt 7 lutego 1992 r. – traktat w Maastricht, który wszedł w życie 1 listopada 1993 r. i przekształcił EWG w Unię Europejską; 1 listopada 1993 r. – początek funkcjonowania Unii Europejskiej 1997 r. – przyłączenie Hongkongu do Chin "Powyższy materiał został opracowany przez Przeczytanie i zapamiętanie tych informacji ułatwi Ci zdanie klasówki. Pamiętaj korzystanie z naszych opracowań nie zastępuje Twoich obecności w szkole, korzystania z podręczników i rozwiązywania zadań domowych."